TINA BASA KANA GAMBAR Biografi: Wawan (Hawé) Setiawan

 

Tina hayang diajar basa Sunda nepi hayang mawa basa Sunda ka jagat nu leuwih lega. Kitu keretegna Hawé Setiawan.

Wawan Setiawan atawa anu nénéhna Hawé  gumelar di Cisalak, Subang, 21 Nopémber 1968. Ayeuna jadi Dosén di FISS Universitas Pasundan. Riwayat kuliahna S1 di Fakultas Komunikasi UNPAD. Satuluyna S2 jeung S3 di Seni dan Disain ITB. Minat kana hal-hal ngeunaan Sunda hususna jaman kolonial abad 19, geus katingali tina desertasina anu judulna “Sunda Abad 19 tafsir atas Ilustrasi Junghuhn”.

Basa Indung Téré, Basa Indung, jeung Basa Deungeun

Hawé Setiawan ngawitan nulis dina basa Indonésia. Malah nilai bahasa Indonésia-na kawilang gedé ti jaman SMP kénéh. Nepi ka munggaran nulis basa Indonésia antara seméster 4 jeung 5 waktu S1 kénéh. Harita Hawé sok jadi koréspondén, nepi ka lulus kuliah, inyana didamel Jakarta kana jurnalistik.

Dina taun 1998 atawa 1999, Hawé kungsi nanya ka dirina sorangan anu kurang tapis dina basa Sunda. Malah lain ukur inyana, malah batur generasina basa Indungna basa Sunda. Ka basa Indonésia téh nelahna indung téré. Numutkeun dirina mah aya faktor salah kaprah atawa hal anu kaliru di dunya pendidikan. Sanajan kitu tina kakaliruan éta Hawé boga kauntunga sabab bisa nulis dina basa Indonésia, basa Sunda-na kaamankeun sacara tinulisna, antukna gedé haté nulis dina basa Inggris. Salian ti éta, pangna Hawé nulis dina basa Sunda kusabab aya pamecut ti Ajip Rosidi.

Dina diajar kana basa Sunda, Hawé kudu bulak-balik ka Perpustakaan Nasional salila dua Bulan. Di Perpustakaan Nasional Hawé néangan buku-buku bacaan Sunda jaman kolinial anu eusina aya intruksi nu kudu ngajawab pancénna. Salian ti cara éta, lamun panggih jeung lulusan Sunda IKIP tulisanna sok dipangmariksakeun.

Kungsi nulis ka Manglé tapi teu ditolak. Tapi lain hartina Hawé jadi eureun nulis Sunda malah jadi makin keyeng diajarna nepi ka bisana. Malah ayeuna tulisan Sunda-na loba dimuat di Manglé. Nepi ka bisa nyunting buku-buku anu terbit dina basa Sunda.

Sabada diajar basa Sunda, Hawé diajar basa Inggris. Cukang lantaranana mah sabab hayang nyumebarkeun hal anu pakait jeung sastra, kabudayaan Sunda ka jagat anu leuwih gedé. Boga kahayang kitu téh sabab aya rajah carita pantun anu unina “diteundeun di jalan gede di buka ku nu ngaliwat”.

Dina diajar basa Inggris, Hawé menta tulung ka baturanna. Nepi ka hiji mangsa aya urang Australia anu hayang diajar basa Sunda, nah urang Australia ngirim email ku basa Sunda dijawab ku Hawé ku basa Inggris. Harita keur diajar basa Inggris téh umurna geus nincak kisaran 40-an.

 

Prung Cupumanik Bras Sundalana

Sabada Ajip Rosidi nyebutkeun yén tulisan basa Sunda Hawé kapaké, Hawé boga gagasan jeung Rahmat Taufik Hidayat kaasup sababaraha babaturanana nyaéta ngadegkeun majalah Bulanan basa Sunda nyaéta Cupumanik. Asalna éta gagasan téh sabab gagasan awalna nyaéta hayang nyadiakeun bahan bacaan pikeun anu resep maca buku Sunda. Ngaran éta bahan bacaan téh Layang Girimukti. Jalan sataun atawa dua taun ganti jadi majalah Cupumanik.

Perkara Sundalana kawitna mah tina makalah-makalah pikeun bahan sawala. Hawé ngajak sababaraha kenalanna ciga Cécép Burdansyah, Hadi AKS, Darpan, jeung nu lianna. Tah ieu kelompok téh ngayakeun diskusi ngeunaan roman Sunda. Hawé nyoba nyieun mamakalahan maké basa Indonésia pikeun contoh ogé pamecut kanu lian. Malah jadi jurnal anu ngan terbit 2 nomer. Ieu jurnal ngaranna “Dangiang” kaasup jurnal anu serius. Malah sasahijina édisina meunang bantuan. Nah ieu jurnal téh jadi cukang lantaran Ajip Rosidi ménta nerbitkeun jurnal “Sundalana”.

 

Resep Gambar Lain Pédah ITB

Sanajan kuliah di S2 jeung S3 di jurusan Seni dan Disain ITB, lain cukang lantaran Hawé resep ngagambar. Sabenerna mah ti SD resep ngagambar téh, tapi sabada lulus teu kalatih deui. Ogé euweuh motivasi keur ngagambar. Malah basa asup ka ITB aya kasieun dicarék ku kolotna bisina teu jadi nanaon.

Sabada sakola nepi ka S3, Hawé ngamekarkeun Hobi nu anyar sabab ningali aya hal anu ngagésér tina komunikasi. Anu asalna verbal jadi visual. Ieu hal katingali ku Hawé ti jaman SMS terus kana émoticon. Jadi numutkeun Hawé, dirina perlu ngawasa basa visual. Bisa ngawasa ieu téh diajarna teu béda jeung cara diajar basa Sunda, nyaéta diajara sorangan.

Ngawitan ngagambar mah bisa kasebut goréng tapi tuluy wé ngagambar. Gambarna sok diposting dina média sosialna tuluy sok aya nu nyeungseurikeun. Tapi lain matak merod kana ngagambar. “Jalma mah berkembang,” ceuk Hawé.

Ayeuna mah malah unggal poé nggambar. Hawé ngarasa ngagambar téh alus keur fisik. Katambah ayeuna mun ngajar di kampus sok kabantu ku gambar. Malah resep sok ngagambar keur batur.  Anu antukna jadi loba kawawuhan.

 

Minat Dina Sajarah Sunda Abad 19

Minat kana sajarah Sunda dina abad ka 19 geus ditémbongkeun ku Hawé ngaliwatan desertasina. Cukang lantaran resep téh kusabab numutkeun dirina mah abad 19 téh abad anu krusial dina sajarah kolonialisme Éropa di Asia hususna di Hindia Walanda. Salian ti éta, abad 19 kaasup cukup “subur” produksi tulisan, jeung gambar ngeunaan wilayah jajahan hususna Priangan. Salsahiji urang Éropa anu miboga tulisan jeung gambar ngeunaan Jawa nyaéta Junghuhn.

Junghuhn mangrupa sosok anu karya-karyana dijadikeun bahan desertasi ku Hawé. Ari bisa apal Junghuhn téh nyaéta basa di Bandung indit ka Jayagiri terus ningali aya tugu anu  dina tuguna aya bacaan Junghuhn. Ti dinya Hawé maluruh saha ari Junghuhn téh. Malah dina lelembutanna, Hawé ngarasa hayang ciga Junghuhn anu nulis ogé ngagambar catetan harian.